"Psikiyatri Alanında Sık Kullanılan Terimlerin Açıklamaları"

E

Edimsel koşullanma :

Davranışın, sonucunda ortaya çıkan ödül veya cezaya göre öğrenilmesi. Yani davranış, yarattığı sonuca göre pekişir. Örneğin kişinin çalışıp sergilediği performans, övgü ve alkış aldıkça pekişir, kişi daha çok övgü için daha çok çalışması gerektiğini öğrenir. Tam tersi de söz konusu; çocuk oyuncağını arkadaşlarıyla paylaşmadığında gruptan dışlandığını fark ettikçe bu davranışından vazgeçer ve paylaşmaya başlar.

Ego :

Benlik. Kişiliğin yönetici işlevini gören, gerçekle bağlantıyı kuran ve dış dünyaya uyumu sağlayan, çatışmaların çözümlenmesinde rol oynayan, kişiyi kendine özgü yapan onu diğerlerinden ayıran kısmıdır. İd ve süperego arasında dengeyi sağlayarak çevreye ve diğerlerine uyumu sağlar, içsel çatışmaları yatıştırır.

Egodistonik :

Benliğe yabancı gelen. Kişinin düşünce ve duygularına ters düşen anlamına gelir. Yani kişi o şeyin saçma ve yersiz olduğunun olduğunun farkındadır. Örneğin takıntı hastalığında (obsesif kompulsif bozukluk) kişi elini 8 kere sabunlamasının saçma olduğunu bildiği halde 8 kere yıkamaktan kendini alamaz.

Egomani :

Kişinin kendisiyle aşırı bir şekilde ve hastalık düzeyinde uğraşması.

Egosentrik :

Benmerkezci. Her şeyde kendi önceliklerini ve düşüncelerini esas alan kişi.

Egosintonik :

Benlikle uyumlu olan, benlik tarafından kabul gören. Kişi o şeyin doğru ve geçerli olduğunu düşünür, garipsemez. Örneğin şizofreni tanılı kişinin uzaylılarla iletişim halinde olduğunu düşünmesi ve buna inanması.

Ejakülasyon :

Erkekte meninin boşalması.

Ekmnezi :

Anıların bilince hücum etmesi.

Ekmofobi :

Sivri uçlu nesnelerden aşırı derecede korkma. Kişi bu yüzden bıçak ve makas gibi nesneleri kullanmaktan kaçınabilir.

Ekolali :

Duyulan sözcükleri veya karşıdaki kişinin söylediklerini tekrarlama. Bazı nörolojik hastalıklarda ve şizofrenide görülür.

Ekopraksi :

Yakınındaki kişinin hareketlerini tekrarlama. Bazı nörolojik hastalıklarda ve şizofrenide görülür.

Eksibisyonizm :

Teşhircilik. Kişinin cinsel bölgeleri başta olmak üzere bedenini, bunu beklemeyen ve onayı alınmayan kişilere göstermekten aşırı haz alması ve bunu yapmaktan kendini alıkoyamaması ile karakterize bir psikiyatrik rahatsızlıktır.

Eksistansiyalizm :

Varoluşçuluk

Ekstazi :

Kelime anlamı coşku olan ekstazi, kişide aktivite artışı ve ruhsal coşkuya yol açan bir psikoaktif yasa dışı maddedir. Kullananlar tarafından şeker ya da pıt diye de adlandırılır.

Ekstrovert :

Dışa dönük. Kişinin dikkat ve enerjisinin büyük ölçüde dışarıya yönlendirilmesi. Yani kişinin kendisiyle zaman geçirmek yerine diğer kişilerle zaman geçirmeyi tercih etmesi.

Ekuinofobi :

Attan aşırı korkma durumu

Elektra :

Kız çocuğunun babasına karşı duyduğu cinsel ilgi ve istek. Buradaki cinsellik yetişkinlikteki cinsellikten farklıdır. Çocuğun psikoseksüel gelişim döneminde rastlanan normal bir durumdur. 3-6 yaş arasındaki kız çocuklarında, babaya duyulan aşırı hayranlık, anneyi rakip görmeye neden olur. Ancak bu rekabet babanın en yakınında olan ve onun en sevdiği kişiyle olduğu için oldukça güçtür, babanın sevgisini kaybetmeye ve annenin öfkesini üzerine çekmeye neden olabilir. Bu nedenle zamanla çocuk babasının sevgisini kaybetmemek için annesiyle özdeşim kurmaya başlar. Böylece hem cinsel kimlik açısından anneyle özdeşim kurar hem de babaya duyulan cinsel hayranlık (babanın sevgilisi olma, onunla evlenme hayali…) cinsel içeriğini kaybetmeye başlar ve elektra kompleksi çözülmüş olur.

Empati :

Kişinin kendi duygu ve düşüncelerini o an için izole ederek diğerinin duygu ve düşüncelerini anlayabilmesi, eş duyum yapabilmesidir. Diğerinin içinde bulunduğu duygusal ve düşünsel durumun anlam ve önemini bilinçli bir şekilde kavrayabilme özelliğidir.

Empotans :

Cinsel ilişki sırasında erkeğin, cinsel birleşmeyi sağlayamayacak derecede penisinin sertleşememesi veya sertleşmenin yetersiz olmasıdır. Psikolojik veya fiziksel nedenlerden kaynaklanabilen bir durumdur. Erkeklerin doktora başvurmasına en sık neden olan cinsel işlev bozukluğudur.

Enkoherans :

Mantık bütünlüğünün olmadığı, son derece dağınık, anlaşılmasının neredeyse imkansız olduğu konuşma şeklidir. Şİzofazi veya kelime salatası da denir. Şizofrenin özellikle dezorganize tipinde görülür.

Enkoprezis :

Kişinin kakasını tutamaması, altına kaçırması durumudur. Dört yaşına kadar normal kabul edilen bu durum fiziksel veya psikolojik nedenlerle 4 yaşından sonra da devam etmektedir.

Ensest :

Yasalar ve kültürel tabularca da kabul görmeyen, yakın akrabalar arasındaki cinsel ilişki.

Entellektüalizasyon :

Düşünselleştirme de denir. Kişinin katlanamadığı, bunalım ve çatışma yaratan düşünce ve duygularının, bir uzman edasıyla ve ansiklopedik bilgilerle açıklanmaya çalışılması, sorunun kendi sorunu değil de bir tıp sorunuymuşçasına anlatılmasıdır. Benliğin savunma mekanizmalarından biridir. İyi eğitim almış kişiler daha çok başvurur, duygular değil kuru bilgiler konuşulur. Örneğin annesini kaybeden birinin acısını konuşmak yerine yasın ne olduğu, hangi evrelerden oluştuğu, ne kadar sürdüğü gibi kitabi bilgiler vermesi.

Entoksikasyon :

Zehirlenme. Bir kimyasal içeriğin veya ilacın alınması gereken dozdan fazla alınıp toksik düzeye gelmesi ve vücuda zarar vermesi.

Entomofobi :

Böceklerden aşırı korkma.

Enurezis :

İdrar kaçırma, alt ıslatma. Gece alt ıslatmaya ise enürezis nokturna denir.

Ereksiyon :

Erkekte cinsel organın (penisin) sertleşmesi.

Eremofobi :

Kendi kendine kalmaktan çok korkma. Yalnızlık korkusu da denir.

Ergomani :

İşkoliklik. Kişinin kendi tercihiyle, bedensel ve ruhsal sağlığı bozacak derecede çok çalışması.

Eritrofobi :

Yüzünün kızarmasından korkma. Utanıyor olmaktan utanma hali.

Erotofobi :

Cinsellik korkusu. Cinsellikten tiksinme, cinsel duygularını yadsıma ve cinsel duygularından kaçınma.

Erotomani :

Paranoid bozukluk çeşididir. Kişinin kendisinden mevkice veya ekonomik olarak daha üstün durumdaki birinin, ya da çok ünlü birinin kendisine aşık olduğuna inanmasıdır.

Eyleme vurma (Acting out) :

Kişinin içsel huzursuzluğunu veya öfkesini yaşamak ya da ifade etmek yerine, bu olumsuz enerjiyi davranışa çevirmesidir. Bastırılan bilinçdışı ögenin yüzeye çıkmasıdır. Borderline kişilik bozukluğunda sık görülür. Örneğin sevgilisinden ayrılan birinin aşırı yemek yemeğe başlaması veya rastgele cinsel ilişkiye girmesi gibi.